|
do książki Wacława Jaroszyńskiego „ SIEDEM WIEKÓW GRABOWCA” |
|
|
|
Grabowiec, dawne miasto grodowe w województwie bełskim, jest dziś osadą gminną w województwie zamojskim. (obecnie w lubelskim przyp. TH) Wymieniony w publikacji Miasta polskie w Tysiącleciu jako jedna z najstarszych organizacji wczesno-miejskich, należy do miast nie mających swojej monografii. Potrzebę historycznego opracowania dziejów Grabowca odczuwali najbardziej miłośnicy przeszłości osady, pragnący poznać różnorodne procesy rozwojowe, jakie dokonywały się na terytorium ziemi bełskiej. Okazją do napisania niniejszej książki stała się 700 rocznica istnienia Grabowca i informacji o mim na kartach kronik, która przypadała na rok 1968. Inspiracją była przynależność jej autora do Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego, patronowało zaś temu przedsięwzięciu społeczeństwo i władze Grabowca. Odtworzenie historii Grabowca i losów jego mieszkańców nastręczyło wielu trudności, wymagało bowiem licznych poszukiwań w archiwach krajowych i zbiorach rękopiśmiennych bibliotek, a także penetracji materiałów publikowanych. Dzieje Grabowca do połowy XVII w. znane są dzięki badaniom prowadzonym nad przeszłością i rolą miast w powiece bełskim przez Henryka Stamirskiego (Powiat grabowiecki w 1472 r.) oraz Maurycego Horna (Kryzys gospodarczy powiatowego miasteczka Grabowca w ziemi bełskiej w I połowie XVII wieku i walka jego mieszkańców z uciskiem feudalnym; Rzemioslo miejskie województwa bełskiego w I polowie XVII wieku). Wiek XVIII jest przedmiotem badań Krystyny Wróbel--Lipowej (Kultura materialna miast królewskich województwa belskiego w XVIII wieku. Dubienka, Grabowiec, Horodło, Tyszowce). Niektóre wydarzenia z jego przeszłości, szczególnie te bliższe naszym czasom, były zaś wzmiankowane w różnych pracach naukowych i popularnonaukowych, a także artykułach prasowych. Najstarsze przywileje miejskie, łącznie z dokumentem przeniesienia Grabowca na prawo magdeburskie (17 voluminów ksiąg miejskich), znajdują się w Archiwum Państwowym w Lublinie. W zbiorach tego archiwum znajdują się również księgi grodzkie powiatu grabowicck'ego. księga grodzka horodelska,. a w niej m. in. lustracja miasta z roku 1627, informacje o działalności trzech ostatnich burmistrzów, stosunkach prawnych i układach zwyczajowych między dworem a miastem, burmistrzami i mieszczanami, oraz akta administracyjne z okresu powstania styczniowego. Materiały źródłowe do dziejów miasta a potem osady Grabowiec z okresu Księstwa Warszawskiego (11 poszytów), Królestwa Kongresowego oraz akta Skarbu Koronnego (np. lustracje królewszczyzn) przechowywane są w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Dziejów osady nie udałoby się odtworzyć bez sięgnięcia do zbiorów Archiwum Kurii Lubelskiej, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego, Biblioteki KUL, a także zbiorów prywatnych oraz kronik współczesnych — gminy Grabowiec ;ł miejscowego Koła ZBoWiD. Monografia niniejsza skonstruowana została na zasadzie chronologicznej. Poszczególne jej rozdziały poświęcone są kolejnym etapom historycznego rozwoju Grabowca. W obrębie każdego z nich omówiono aspekty życia miejskiego charakterystyczne dla danej epoki — problem osadzenia miasta, samego przywileju lokacyjnego, historię herbu i pieczęci miejskiej, zmiany ustroju i przynależności terytorialnej, strukturę społeczną i wyznaniową. Nie wszystkie zagadnienia związane z dziejami Grabowca mogły być przedstawione 7. taką samą dokładnością. Nie zawsze pozwalał na to stan źródeł. Lata zaś okupacji potraktowano w sposób syntetyczny ze względu na mnogość faktów i zdarzeń. Wiele uwagi poświęcono współczesnym dziejom, omawiając zagadnienia polityczne, społeczne i kulturalne, istotne dla rozwoju Grabowca w czasach Polski Ludowej. Dopełnieniem materiału zawartego w monografii jest Aneks, będący wyborem źródeł do dziejów Grabowca (dotyczy głównie lat 1447—1869) oraz bibliografia wydawnictw źródłowych i opracowań. Ostateczny kształt uzyskała monografia dzięki cennym wskazówkom jej recenzentów i jednocześnie pierwszych czytelników — doktora Ryszarda Szczygła i profesora Józefa Mazurkiewicza. Książka ta adresowana jest przede wszystkim do mieszkańców i miłośników Grabowca. Została napisana również z myślą o czytelnikach, dla których będzie źródłem informacji o przeszłości regionu, a dla innych pomocą w zrozumieniu dzisiejszego dnia osady uwarunkowanego tradycją historyczną. |
|
|
|
Wnioski i uwagi proszę wysyłać: mailto:grabow_g@woi.lublin.pl |