Towarzystwo Przyjaciół Grabowca - Artykuły: Regionalna Izba Pamięci w Grabowcu

Jedną z placówek wychowania jest Izba Pamięci. Powstała jako pierwsza w powiecie hrubieszowskim w 1967 r., a jej inicjatorem był Wacław Jaroszyński - autor monografii Grabowca. Na Izbę przeznaczono początkowo salę w dawnym budynku szkolnym przy ulicy Kościelnej. W szukaniu eksponatów pomagała młodzież szkolna pod kierunkiem nauczycielki historii Celiny Kołtun i grabowiecczanie, wyszukując w domach narzędzia i przedmioty gospodarskie. Liczba i różnorodność zgromadzonych zbiorów pozwoliła urządzić w Izbie działy: archeologiczny — najcenniejsze eksponaty pochodzą z epoki kamienia łupanego i gładzonego (toporki i groty oszczepów), numizmatyczny — monety i banknoty polskie, austriackie i rosyjskie; etnograficzny — na szczególną uwagę zasługują drewniane narzędzia rolnicze: radło, widły, toporki i brona, cały zestaw przędzalniczy łącznie z warsztatem tkackim; sztuki ludowej — wycinanki regionalne, metalowe i drewniane tacki, wyroby ze słomy, kapelusze i koszyki ze słomy, stroje regionalne ręcznie haftowane oraz rzeźby z gipsu Mieczysława Kropornickiego, przedstawiające wysiedlenie ludności, ruch oporu i pacyfikację; historyczny — portrety królów, którzy nadawali miastu przywileje, fotokopie przywilejów, lustra cje, pieczęcie miasta, fotografie grupowe członków „Wici", wy siedlonej ludności na roboty w Niemczech, ofiar ukraińskiego terroru. Izba Pamiątek, przemianowana na Izbę Regionalną mieści się obecnie w murowanym budynku, przy ulicy Koziej. Kolejna lokalizacja w budynku po byłej księgarni przy ul. Wojsławskiej.

Oficjalne otwarcie ówczesnej Izby Pamiatek odbyło się 19 maja 1967 r. W otwarciu między innymi uczestniczyli Stanisław Weremczuk – zastępca kierownika Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej oraz Tadeusz Nosko przewodniczący Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Grabowcu

Jest tam ponad trzysta unikatowych zabytków, w kilku działach tematycznych. Ich liczba stale się powiększa. Regionalna Izba Pamięci w Grabowcu powstała dzięki pasji kilku osób

Dla mieszkańców naszej gminy nasze muzeum jest bezcenne – zapewnia Waldemar Greniuk, nauczyciel historii w Zespole Szkół im. H. Sienkiewicza w Grabowcu, który opiekuje się Regionalną Izbą Pamięci. – Placówkę odwiedzają też turyści, nawet z dalekiej Australii i Izraela. To najczęściej potomkowie grabowieckich rodzin żydowskich. Takie wizyty bywają wzruszające.

Regionalna Izba Pamięci w Grabowcu powstała w 1967 r., dzięki inicjatywie Wacława Jaroszyńskiego (regionalisty, autora licznych publikacji dotyczących dziejów ziemi hrubieszowskiej i losów jej mieszkańców). Założono ją w centrum tej miejscowości, w niewielkim murowanym budynku po dawnej księgarni (teraz należy do ZS im. H. Sienkiewicza). Placówką na początku opiekowała się Celina Kołtun, nauczycielka historii (dzisiaj jest już na emeryturze), a od 10 lat robi to Waldemar Greniuk. Pracy mu nie brakuje. Miejscowi chętnie przynoszą do tej placówki powyciągane ze strychów, piwnic i szaf stare kołowrotki, lampy naftowe, niecki, dzieże, tzw. buty tyszowiaki, stroje ludowe, książki, archiwalne dokumenty oraz zardzewiałe hełmy, bagnety i m.in. menażki znalezione na okolicznych polach (przez Grabowiec przetoczyły się fronty I i II wojny światowej). Ktoś ofiarował nawet kompletny mundur żołnierza z Armii gen. Andersa. Były też dary zaskakujące.

– Otrzymaliśmy np. fragment żydowskiej Tory, który… znaleziono wewnątrz ram starego obrazu z Matką Boską – dziwi się Waldemar Greniuk. – Do naszego muzeum zaczęto także przywozić wykopywane w różnych miejscach gminy fragmenty pięknych starych macew (żydowskie nagrobki, które zostały przez hitlerowców użyte do utwardzenia miejscowych dróg – przyp. red.). Są to cenne zabytki, zwłaszcza dla potomków grabowieckich rodzin żydowskich, którzy przyjeżdżają do nas m.in. z Izraela. W zbiorach pojawiły się także neolityczne, kamienne toporki, narzędzia krzemienne, stare monety i m.in. wczesnośredniowieczne zapinki (zbierano je m.in. na polach, po głębokiej orce). Nie tylko zabytki gromadzono.
Władysława Grudzińska, twórczyni ludowa i nauczycielka, wykonała specjalnie dla muzeum tzw. pająki (misterne ozdoby z bibuły, wieszane niegdyś w wiejskich chatach).
Zbiory trzeba było podzielić. Dzisiaj są eksponowane w działach: archeologicznym, numizmatycznym, etnograficznym i historycznym. Stale się powiększają. Waldemar Greniuk pokazuje je turystom. Prowadzi też w izbie m.in. lekcje historii dla miejscowych uczniów. „Przyjmuje” też kolejne zabytki.
– Niedawno otrzymaliśmy np. odbitki zdjęć z lat 30. ub. wieku. Dzięki naszej Regionalnej Izbie Pamięci gromadzimy okruchy miejscowej historii, które powoli układają się w jedną, spójną całość – opowiada Waldemar Greniuk.
Regionalna Izba Pamięci w Grabowcu nie jest czynna w ustalonych godzinach. Aby ją zwiedzić, trzeba się wcześniej umówić telefonicznie (pod numerami: 84 65 122 41 lub 505 145 052).