Regina Boczkowska

Służba zdrowia ziemi grabowieckiej 1944-2000   (str.1 z 2)
(Wybrane fragmenty)

Lek. med.Regina Boczkowska Autorka kroniki	Kronika w oryginale Drukiem wydana 22 listopada 2008 r. przez Wydawnictwo „GRAB” Renata Kulik, 22-425 Grabowiec, ul. Rynek 2 , rkulik@rodzinakulik.eu

1. Wstęp
Kronika służby zdrowia ziemi grabowieckiej 1944-2000 została opracowana w rękopisie przez lekarza medycyny Reginę Boczkowską. Jest to okres drugiego półwiecza XX wieku.
Chronologiczne zapisy w kronice dają obraz przeobrażeń w służbie zdrowia Grabowca od okresu powojennego (1944) poprzez budowę nowego Ośrodka Zdrowia w czynie społecznym (1964), stały jego rozwój i działalność do 2000 roku.
W opracowaniu zagadnień zdrowotnych ujęto udokumentowane dane statystyczne w formie wykresów i zdjęć.Kronikę kończy wykaz wszystkich zatrudnionych pracowników w Ośrodku Zdrowia, Izbie Porodowej i aptece od 1944 roku do 2000 roku.
Opracowanie to jest częścią historii Grabowca. Czytając kronikę należy uwzględnić fakt, że zapisy i sformułowania są w znacznej części zgodne z oryginałem i należy je dopasować do dat tam występujących.

2. Okres powojenny
2.1 Wyzwolenie
Był dzień 25 lipca 1944 roku. Dzień „wyzwolenia” Grabowca. Przewalił się front ze wschodu na zachód poprzez kawał ziemi polskiej, ziemi, która od 5-ciu miesięcy wolna już była od władz okupacyjnych, ziemi, która dlatego „Rzeczypospolitą Grabowiecką” nazwana została. W ciężkich, krwawych walkach frontowych przeszedł żołnierz radziecki i polski spychając wroga hitlerowskiego coraz bardziej na zachód, pozostawiając za sobą wolną ziemię polską.
Dnia 22 lipca 1944 roku został wydany w Chełmie Lubelskim Manifest Lipcowy Komitetu Wyzwolenia Narodowego, powołujący władzę terenową, proklamujący szeroko pojęte reformy społeczne, ekonomiczne i polityczne.
Jeszcze trwały krwawe walki, jeszcze front przebiegał wzdłuż Wisły, a już na skrawku wolnej ziemi zaczęto organizować życie polityczne i administracyjne.

2.2 Osada Grabowiec, II wojna światowa i wyzwolenie
Mała osada Grabowiec położona jest na granicy czterech powiatów: hrubieszowskiego, zamojskiego, chełmskiego i krasnystawskiego. Administracyjnie należy do powiatu hrubieszowskiego. Zamieszkała w większości przez ludność rolniczą. Odległa o 30-45 km od miast powiatowych, pozbawiona połączenia kolejowego, autobusowego,
światła elektrycznego, zniszczona w czasie II wojny światowej w 50%, rozdzierana wewnętrznymi walkami politycznymi, budziła się do nowego, innego życia.
Okres mrocznej, krwawej okupacji hitlerowskiej ludność osady Grabowiec i okolicznych wsi przeżyła bardzo dotkliwie. Już od roku 1940 rozpoczęły się aresztowania na tle politycznym mieszkańców osady. Aresztowano i wywieziono do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu dziewięciu mieszkańców z wyższym lub średnim wykształceniem. Żaden z aresztowanych nie wrócił z obozu śmierci. Wszyscy byli członkami ruchu oporu, SPZ i WZW.
Polityka eksterminacji wobec narodu polskiego stosowana przez okupanta nie ominęła Grabowca i okolicznych wsi. Jako dalszy ciąg akcji wysiedleńczej ziemi zamojskiej, wysiedleniem objęto całą ludność narodowości polskiej szeregu gmin powiatu hrubieszowskiego a m.in. gminę i osadę Grabowiec. Według segregacji, przeprowadzonej w obozie przesiedleńczym za tzw. „drutami” w Zamościu, część wysiedlonych została skierowana do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, skąd już nie było powrotu, część dostała się na „roboty”, tj. do przymusowej pracy w Niemczech, część starszych, chorych oraz dzieci odebranych rodzicom została przewieziona w okolice Warszawy i Mińska Mazowieckiego i tam rozdzielona do poszczególnych wsi w celu zamieszkania. Ci natomiast z mieszkańców,
którzy uciekli przed akcją wysiedleńczą tułali się, nie mając możliwości zameldowania się. Oni też zasilali leśne oddziały ruchu oporu.
Najtragiczniej przedstawiała się sytuacja Żydów z Grabowca. Zostali oni bowiem przewiezieni do obozu żydowskiego w Bełżcu i tam zamordowani w komorach gazowych. Z Grabowca zginęło ich ponad 2000.
Równocześnie z „wyzwoleniem” zaczęli powracać do swoich zniszczonych domów rodzinnych i gospodarstw rolnych mieszkańcy Grabowca. Wracali z różnych stron świata, ze wschodniej dalekiej Syberii, z zachodniej Francji, Hiszpanii czy Niemiec, północnej Norwegii, Szwecji czy Anglii, południowej, ciepłej Afryki. Wracali z obozów jenieckich, obozów pracy, czasami obozów koncentracyjnych, wracali z różnych oddziałów wojskowych całego świata, wracali także z oddziałów leśnych. Wszyscy dążyli do domu, do swojej ziemi. Od nowa musieli zaczynać żyć, odbudowywać zniszczone domy i warsztaty pracy. Pierwsze lata po wyzwoleniu to lata ogromnego wysiłku.

2.3 Organizacja społecznej służby zdrowia
Przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze, jakie nastąpiły po „wyzwoleniu”, wywarły ogromny wpływ na dalsze kształtowanie się i rozwijanie życia w Polsce. Dotyczyły one także ochrony zdrowia ludności. Powstała Społeczna Służba Zdrowia mająca na celu niesienie pomocy chorym i zabezpieczenie zdrowia społeczeństwa według zaleceń władzy ludowej.
W osadzie Grabowiec pierwsze zręby Społecznej Służby Zdrowia zostały położone już we wrześniu 1944 roku. W pierwszych latach po „wyzwoleniu” działalność tej placówki była wprawdzie bardzo mała, nie mniej jednak Ośrodek Zdrowia został zorganizowany i ludność tego terenu miała zabezpieczoną podstawową pomoc. Wówczas Ośrodek Zdrowia mieścił się w jednym pokoju w domu „poukraińskim” przy ulicy Skierbieszowskiej 18. Pracował tam jeden felczer, pełniąc równocześnie funkcję kierownika ośrodka. Był to starszy felczer Marian Howorski. Równocześnie została zaangażowana w charakterze pielęgniarki Ośrodka Zdrowia położna Leokadia
Romska. Od września 1944 roku aż do 1952 roku pracowała jako pielęgniarka w Ośrodku Zdrowia w Grabowcu. Od 1952 roku do chwili obecnej pracuje w Izbie Porodowej w charakterze położnej pełniąc równocześnie funkcję kierownika tej Izby.
Od października 1944 roku została zaangażowana jako pomoc fizyczna Stanisława Moskwa. Należy zaznaczyć, że od początku swojej pracy wykazywała rzadko spotykaną uczciwość i dokładność w pracy – co powoduje, że do chwili obecnej pracuje w Ośrodku Zdrowia.
Najstarszym jednak pracownikiem w służbie zdrowia na terenie Grabowca była położna Antonina Lancmańska (rocznik 1881). W ciągu swojej pracy odebrała około 3000 porodów. Zmarła 20 czerwca 1962 roku, pozostawiając pamięć dla swojej osoby jak i pracy włożonej w wypełnianie swoich obowiązków.
Praca położnej gminnej odbierającej porody w odległych wsiach, odciętych od pomocy lekarskiej, wymagała ogromnego wysiłku woli, odwagi i sił fizycznych. Warunki, w których często odbywały się porody urągały nieraz wszelkim wymaganiom sanitarno-higienicznym. Brak często mydła, pieluszek, pościeli, czystej bielizny nastręczał ogromne trudności w zabezpieczeniu rodzącej przez infekcją. Przy przedłużającym się porodzie położna nie miała możliwości odpoczynku. Zdana tylko na własne siły, bez możliwości zasięgnięcia rady lekarza lub odtransportowania rodzącej do szpitala przeżywała często ciężkie chwile, szczególnie w przypadkach porodów patologicznych.
Nieodosobnionym przypadkiem był transport krwawiącej kobiety furmanką do szpitala odległego o 30 km, trwający kilka godzin. To mały odcinek ciężkiej i jakże odpowiedzialnej pracy położnej gminnej, terenowej.
Należy podkreślić, że w ówczesnym okresie znaczną część porodów odbierały tzw. „babki”. Były to kobiety wiejskie, trudniące się rolnictwem i gospodarstwem domowym, bez przygotowania zawodowego, niemające pojęcia o anatomii człowieka, higienie czy aseptyce. One to bez żadnego zażenowania prowadziły poród, wiązały lnem lub tasiemką pępek noworodka, brudnymi rękami „badały” rodzące kobiety. Stan taki był wynikiem stosunków, jakie panowały przez długie lata na wsi polskiej. Brak uświadomienia, zacofanie, brak szkół i oświaty powodował, że stan taki trwał nadal i w pierwszych latach po „wyzwoleniu”. Nic więc dziwnego, że w takich warunkach śmiertelność okołoporodowa była zastraszająca.
Z chwilą „wyzwolenia” i stworzenia Społecznej Służby Zdrowia sytuacja zmieniła się radykalnie. Prawo do ochrony zdrowia każdemu obywatelowi gwarantowała konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Z powodu braku kadr lekarskich, pielęgniarskich (w czasie okupacji zginęło około 7000 lekarzy), braku placówek służby zdrowia, sytuacja w zakresie ochrony zdrowia w pierwszych latach powojennych była bardzo ciężka. Ale założenia Społecznej Służby Zdrowia i oświaty szły w tym kierunku, aby jak najszybciej udostępnić pomoc lekarsko-pielęgniarsko- położniczą wszystkim obywatelom przez rozwój Społecznej Służby Zdrowia.
Realizację tych założeń w okresie dwudziestoletniej pracy ośrodka chcę uwidocznić na bardzo małym odcinku służby zdrowia w terenie wiejskim - terenie działalności Ośrodka Zdrowia w Grabowcu, przedstawiając rozwój i pracę Ośrodka Zdrowia opisem, fotografią czy wykresem.
Ośrodek Zdrowia działalnością swoją obejmował teren o promieniu 10 km i o ludności około 14 000 osób. Terytorialnie należały tu gromady: Grabowiec, Mołodiatycze, Gdeszyn, Świdniki, Skomorochy, Tuczępy i Szystowice. Pracę nad tak rozległym terenie prowadził jeden felczer, jedna pielęgniarka i jedna położna.
Od października 1945 roku zaczął pracować w Ośrodku Zdrowia felczer Stanisław Kidybiński.
W roku 1945 Ośrodek Zdrowia został przeniesiony do budynku „pożydowskiego” przy ulicy Kościelnej 4, zajmując w tym czasie jedną izbę i poczekalnię. Oprócz felczera w dalszym ciągu pracowała jako pielęgniarka, położna Leokadia Romska i pomoc fizyczna Stanisława Moskwa. Ilość przyjmowanych pacjentów wynosiła wówczas 3-6 dziennie. Zabiegów wykonywano więcej, były to bowiem zabiegi wykonywane na zlecenia lekarzy z miast powiatowych.
W pierwszych latach po „wyzwoleniu” sytuacja odnośnie kadr służby zdrowia była bardzo trudna. Dla przykładu podam, że do roku 1951 w Hrubieszowie pracowało tylko 6-ciu lekarzy, obsługując jednocześnie szpital o 90 łóżkach. W terenie pracował tylko jeden lekarz Jan Urbanowicz. W ośrodkach zdrowia pracowali felczerzy, którzy z konieczności musieli wykonywać obowiązki przerastające ich możliwości zawodowe. Niemniej należy przyznać, że w tym okresie stanowili oni awangardę służby zdrowia na wsi, oni pierwsi kładli zręby pod wiejską społeczną służbę zdrowia. Ośrodek Zdrowia zapewniał podstawową pomoc lekarsko-pielęgniarską chorym oraz
prowadził pracę sanitarno-oświatową. Już w roku 1948 na terenie Grabowca działała Społeczna Komisja Zdrowia przy Gminnej Radzie Narodowej. W skład jej wchodzili: wójt gminy, komendant posterunku MO, czynnik społeczny oraz pracownicy Ośrodka Zdrowia. Komisja Zdrowia spełniała ważną funkcję społeczną, polegającą na kontroli poszczególnych punktów usługowych, sklepów i posesji pod względem sanitarnym oraz zgłaszanie swoich wniosków i postulatów odpowiednim władzom.


2.4 Apteka
Uzupełnieniem służby zdrowia w Grabowcu była apteka mieszcząca się przy ulicy Skierbieszowskiej prowadzona do roku 1941 przez mgr farmacji Adama Brykalskiego, zmarłego w obozie w Oświęcimiu, a następnie przez jego żonę Michalinę Brykalską.
2.5 Powiatowy Związek Samorządowy w Hrubieszowie
Administracyjnie, od roku 1944, Ośrodek Zdrowia w Grabowcu podlegał Powiatowemu Związkowi Samorządowemu w Hrubieszowie. Funkcję sekretarza Powiatowego Związku Samorządowego od „wyzwolenia” do roku 1950 pełnił Ksawery Kopczyński. Urodzony 1 grudnia 1891 roku w Niewirkowie (pow. Tomaszów Lubelski). Od szeregu lat był pracownikiem w administracji państwowej i samorządowej na terenie powiatu hrubieszowskiego, odznaczając się wyjątkową znajomością w zakresie prawa administracyjnego. Znany był jako sumienny, obowiązkowy i sprawiedliwy pracownik a także jako wielki działacz społeczny. Za pracę swoją został odznaczony Honorową Odznaką XX-lecia Polski przed rokiem 1939, oraz Medalem X-lecia Polski Ludowej w roku 1954. Dzięki jego opiece i staraniu zaczęła się rozwijać także i służba zdrowia w powiecie hrubieszowskim.


2.6 Powiatowy lekarz, kierownik wydziału zdrowia
Nadzór nad organizacją służby zdrowia i pracą personelu fachowego sprawował lekarz powiatowy. On organizował placówki służby zdrowia w mieście i na wsi, angażował pracowników, dbał o właściwą pracę placówek, o poziom przygotowania zawodowego personelu. Od wyzwolenia do kwietnia 1946 roku obowiązki lekarza powiatowego pełnił lekarz medycyny (nieznane nazwisko). Od 1946 roku funkcję tę przejął lekarz medycyny Feliks Cygańczuk.
Urodzony 15 lutego 1912 roku w Zabytowie (pow. Zamość). Studiował medycynę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Dyplom otrzymał na tej uczelni w roku 1942. Nostryfikował się w 1946 roku w Krakowie. Już podczas okupacji pracował jako lekarz w Szpitalu Powiatowym w Hrubieszowie, udzielając często pomocy lekarskiej ludziom „spalonym”, tj. z konspiracji lub partyzantki. Po „wyzwoleniu” pracował jako lekarz powiatowy do roku 1952 i jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej. Obecnie pełni funkcję kierownika Rejonowej Przychodni PKP i pracuje tam jako lekarz. Należy zaznaczyć, że Feliks Cygańczuk pełnił funkcję organizatora służby zdrowia w bardzo trudnym okresie powojennym, na terenie zniszczonym podczas działań wojennych. Niemniej powstały wtedy pierwsze placówki
służby zdrowia, ośrodki i izby porodowe w Jarosławcu, Grabowcu i Mirczu. Po reorganizacji w roku 1950 pełnił funkcję kierownika Wydziału Zdrowia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Hrubieszowie. Za swoją pracę został odznaczony Odznaką Wzorowego Pracownika Służby Zdrowia i Odznaką Wzorowego Kolejarza.
Od kwietnia 1952 roku funkcję kierownika Wydziału Zdrowia PPRN w Hrubieszowie pełnił Józef Remarczyk. Urodzony 25 marca 1915 r. w Cichoborzu. Po ukończeniu kursu w zakresie organizacji służby zdrowia zaczął bardzo intensywnie pracować na nowym stanowisku. Należy z całym uznaniem podkreślić, że podczas jego działalności, – mimo, że sam nie był fachowym pracownikiem służby zdrowia, placówki służby zdrowia już istniejące wzmocniły się administracyjnie i gospodarczo, powstało kilka nowych ośrodków zdrowia i Izb Porodowych w powiecie. Jemu także w dużej mierze zawdzięczamy, że Ośrodek Zdrowia a potem Izba Porodowa w Grabowcu zostały
w szybkim czasie zorganizowane i wyposażone w odpowiedni sprzęt medyczny i gospodarczy.
Od roku 1956 obowiązki kierownika Wydziału Zdrowia PPRN w Hrubieszowie pełnił lekarz medycyny Władysław Dąbrowski. Urodzony 22 lipca 1914 roku w Futorze Romanowskim w ZSRR. Studiował medycynę przez pierwsze 4 lata na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Dyplom otrzymał 15 grudnia 1946 roku w Krakowie. Pracował w Szpitalu Powiatowym w Tomaszowie Lubelskim. Pełnił funkcję kierownika Wydziału Zdrowia w Radzyniu Podlaskim i w Chełmie Lubelskim. Był kierownikiem Ośrodka Zdrowia w Bolkowie w województwie wrocławskim. Obecnie pracuje w Hrubieszowie pełniąc funkcję kierownika wydziału zdrowia, kierownika Powiatowej
Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej oraz kierownika Przychodni Radiologicznej pracując jako lekarz radiolog posiadający I-szy stopień specjalizacji z zakresu radiologii.

2.7 Kadra medyczna
Ciężka sytuacja w służbie zdrowia w pierwszych latach powojennych zaczęła się radykalnie poprawiać od roku 1950. Od tego bowiem czasu, co roku kończyło studia medyczne około 2000 młodych lekarzy w 10 Akademiach Medycznych Polski Ludowej. Jednak mimo przyrostu nowych kadr sytuacja w społecznej służbie zdrowia, szczególnie na wsi nie była i nie jest najlepszą. Wynika to przede wszystkim z nierównego rozmieszczenia kadr lekarskich w terenie; w dalszym ciągu miasta duże i wojewódzkie grupują najwięcej lekarzy. Tam jeden lekarz przypada na 400 - 500 mieszkańców. Na wsi natomiast w pierwszych latach po „wyzwoleniu” przypadał jeden lekarz na 15 000 - 20 000 mieszkańców. W roku 1963 przypada jeden lekarz na 6 000 mieszkańców. Ta dysproporcja była i jest wynikiem szeregu przyczyn, które powodowały, że młody lekarz nie chciał i bał się iść na wieś. Najważniejsze przyczyny to ogromne wówczas zaniedbanie na wsi pod względem kulturalnym, oświatowym, a nawet gospodarczym. Brak odpowiednich warunków lokalowych dla placówek służby zdrowia, mieszkaniowych dla lekarzy i pielęgniarek, brak połączeń komunikacyjnych, brak często światła elektrycznego, a z drugiej strony ogromna odpowiedzialna praca, którą musiał wykonywać sam młody lekarz, pozbawiony możliwości konsultacji, bez zaplecza specjalistycznego, bez laboratorium analitycznego. To nie zachęcało młodego lekarza do pracy w terenie wiejskim.

3. Zmiany

3.1 Zatrudnienie Reginy Boczkowskiej
W roku 1951 została skierowana do pracy w Szpitalu Powiatowym w Hrubieszowie z równoczesnym objęciem kierownictwa Ośrodka Zdrowia w Grabowcu młoda lekarz medycyny Regina Boczkowska.


3.2 Remont budynku, biała szkoła
Pracę swoją w Grabowcu rozpoczęła Regina Boczkowska od remontu całego budynku „pożydowskiego”, przy ulicy Kościelnej 4, z przeznaczeniem na Ośrodek Zdrowia i Izbę Porodową. Na okres remontu Ośrodek Zdrowia został przeniesiony do ogromnej, zniszczonej sali lekcyjnej w starym budynku szkolnym, tzw. „białej szkole”, przy ulicy Kościelnej 1. W tym okresie warunki pracy były bardzo trudne. Walący się sufit, dziurawa podłoga, odrapane ściany i magazyn żywnościowy opieki społecznej w kącie sali to obraz ówczesnego gabinetu lekarskiego. Brak podstawowego urządzenia gabinetu utrudniało znacznie pracę personelu. Niemniej ilość przyjętych chorych zaczęła stopniowo wzrastać. Wówczas w Ośrodku Zdrowia pracowano od godzin popołudniowych do późnych godzin nocnych – często do 1-szej w nocy – przy świetle lampy naftowej. Było to wynikiem pracy lekarza w Szpitalu w Hrubieszowie w godzinach przedpołudniowych.
Należy podkreślić, że lekarz medycyny Regina Boczkowska dojeżdżała codziennie rano, bez względu na pogodę i porę roku do Szpitala Powiatowego w Hrubieszowie przez okres dwóch lat, zgodnie z nakazem pracy.
Komunikacji stałej nie było. Odległość 30 km należało przebyć tzw. samochodem okazyjnym, tj. ciężarowym, pocztowym, czasem traktorem, tak, aby rano być w szpitalu (wówczas w szpitalu pracowało 3 lekarzy na 90 łóżek) wykonać dość duży zakres swojej pracy, wrócić z powrotem okazyjnym środkiem lokomocji do Grabowca i przyjąć przy „naftówce” 15-20 pacjentów. Pracę w Ośrodku Zdrowia kończono często głęboką nocą.
Warunki mieszkaniowe lekarza przedstawiały się w tym okresie nie najlepiej. Mieszkanie ograniczało się do jednego pomieszczenia używanego za spiżarnię. W zimie szron pokrywał ściany, pokój bowiem nie był przygotowany do zamieszkania. O innych wygodach nie było co marzyć. Wskutek zniszczeń wojennych warunki mieszkaniowe w Grabowcu były bardzo ciężkie i nie można było zabezpieczyć lekarzowi lepszego mieszkania. Zresztą i pomieszczenia placówek służby zdrowia były bardzo zniszczone i nadawały się tylko do remontu.

3.3 Cel młodego lekarza
Praca w ciągu dwóch lat w tak ciężkich warunkach była możliwa tylko dzięki sile młodości, energii i celowi, który przyświecał młodemu lekarzowi i personelowi Ośrodka Zdrowia i Izby Porodowej w Grabowcu.
Celem tym było:
Rozbudowa placówek służby zdrowia w Grabowcu poprzez zorganizowanie Ośrodka Zdrowia z poradnią ogólną, dziecięcą, ginekologiczną i poradnią lekarsko-dentystyczną oraz zorganizowanie Izby Porodowej.
Udzielanie pomocy lekarskiej, lekarsko-dentystycznej i pielęgniarskiej chorym w myśl zaleceń społecznej służby zdrowia.
Roztoczenie opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem.
Objęcie opieką profilaktyczną całej młodzieży szkolnej.
Przeprowadzenie szczepień ochronnych tak dzieci jak i dorosłych.
Szerzenie oświaty sanitarno-higienicznej w terenie wszystkimi możliwymi drogami takimi jak: pogadanki w ramach Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, w ramach działalności Ośrodka Zdrowia, kolportaż broszurek, książek i pism propagandowych, praca w społecznych komisjach zdrowia.
Społeczna praca personelu służby zdrowia na terenie osady Grabowiec.
Wszystkie poczynania i długoletnia praca całego personelu służby zdrowia w Grabowcu szły w tym kierunku, aby zabezpieczyć zdrowie każdego człowieka.


3.4 Odremontowany budynek
Jesienią 1951 roku oddany został do użytku odremontowany budynek przy ulicy Kościelnej 4 z przeznaczeniem na Ośrodek Zdrowia i Izbę Porodową. Ośrodek Zdrowia otrzymał trzy pomieszczenia: gabinet lekarski, gabinet zabiegowy oraz poczekalnię. Druga część budynku została przeznaczona dla Izby Porodowej.
Równocześnie została zaangażowana do Ośrodka Zdrowia młodsza pielęgniarka Lucyna Raczyńska. Dotychczas pracująca na stanowisku pielęgniarki położna Leokadia Romska została zaangażowana jako położna w nowoorganizującej się Izbie Porodowej w Grabowcu.
Urządzenie Ośrodka Zdrowia wymagało ogromnego wysiłku. Należy bowiem pamiętać, że były to ciężkie lata powojenne, fundusze na urządzenia placówek były ograniczone, istniały duże trudności w otrzymaniu i zakupie sprzętu lekarskiego jak i gospodarczego. Niemniej jednak przy pomocy ówczesnego kierownictwa Wydziału Zdrowia PPRN w Hrubieszowie urządzono Ośrodek Zdrowia i Izbę Porodową starym, używanym sprzętem placówek zdrowia z Waręża, który w ramach umowy terytorialnej między Polską a ZSRR został przydzielony do Związku Radzieckiego.


3.5 Praca zespołu
W pierwszych latach pracy obecnego zespołu, tj. Reginy Boczkowskiej, pielęgniarki Lucyny Raczyńskiej oraz pomocy fizycznej Stanisławy Moskwy, wprowadzono w działalność Ośrodka Zdrowia zasady Społecznej Służby Zdrowia – zakładające, że z usług tej placówki ma prawo korzystać każdy, ubezpieczony czy nieubezpieczony, z tym, że pacjent ubezpieczony otrzymywał poradę lekarską i zabieg bezpłatnie natomiast pacjent nieubezpieczony opłacał 10 zł (dziesięć złotych) za poradę lekarską, a od roku 1957 – 20 zł (dwadzieścia złotych), oraz za zabieg pielęgniarski 5 zł (pięć złotych). W prywatnych gabinetach opłaty kształtowały się od 50 zł do 100 zł. Kwoty pobierane były za pokwitowaniem i odprowadzane do Wydziału Zdrowia PPRN w Hrubieszowie. Cennik opłat wywieszony
w poczekalni ośrodka zapoznawał pacjentów z ustalonymi opłatami.
Ta forma pracy oraz uczciwość w załatwianiu pacjentów spowodowała, że społeczeństwo zaczęło darzyć zaufaniem społeczną placówkę służby zdrowia i przekonało się, że jakość usług lekarsko-pielęgniarskich nie idzie w parze z wysokością opłat. Przekonano się, że niskie opłaty za leczenie w Ośrodku Zdrowia są wynikiem zdobyczy socjalnych, jakie przyniosły za sobą zmiany polityczno-społeczne.
Nieufność, którą społeczeństwo wsi darzyło wszystko co nowe, nie ominęła także i społecznej służby zdrowia.
Nie wierzono, aby bezpłatnie lub za niską opłatą można było dobrze leczyć. Trzeba było pracą udowadniać, że udogodnienia, które niosła społeczna służba zdrowia są dla nich, dla zabezpieczenia ich zdrowia a wypływają z istoty przemian, które zaszły w Polsce Ludowej. Lata ciężkiej pracy małego zespołu pracowników Ośrodka Zdrowia i Izby Porodowej w Grabowcu przekonały społeczeństwo tego terenu o słuszności założeń społecznej służby zdrowia.
Praca jednego lekarza w promieniu 10-ciu km obejmująca teren zamieszkały przez ok. 14 000 mieszkańców w pogotowiu. O każdej porze dnia i nocy musiano załatwiać chorych, często niewymagających natychmiastowej, nocnej porady. Ludzie nie byli przyzwyczajeni do tego, że lekarz ma godziny pracy, a będąc sam w terenie nie jest po prostu w stanie pracować dzień i noc. Jeszcze gorzej sytuacja przedstawiała się z godzinami pracy pielęgniarki.
Należy bowiem pamiętać, że w latach pięćdziesiątych stosowano w terapii w ogromnych ilościach penicylinę, podawaną chorym w postaci iniekcji domięśniowych co trzy godziny bez przerwy przez dwie – trzy doby. Praktycznie biorąc pielęgniarka pełniła ciągły dyżur.
Praca w takich ciężkich warunkach wymagała od personelu fachowego ogromnego wysiłku woli, samozaparcia i dużo sił fizycznych. Wkład pracy nie poszedł na marne. Potwierdzają to osiągnięcia w pracy zdobyte przez personel fachowy i pomocniczy w okresie 13-lecia działalności placówek społecznej służby zdrowia w Grabowcu.
Pracę w placówkach społecznej służby zdrowia należy ująć w dwa główne zagadnienia: Lecznictwo otwarte – obejmujące poradnię ogólną oraz lekarsko-dentystyczną, aptekę. Lecznictwo zamknięte – obejmujące działalność Izby Porodowej.

4. Lecznictwo otwarte

4.1 Podstawowe informacje
Przez określenie „lecznictwo otwarte” lub „opieka zdrowotna” rozumie się świadczenia udzielane osobom przychodzącym do zakładu społecznego służby zdrowia (w miejscu zamieszkania, w zakładzie pracy) jak również świadczenia udzielane przez zakład społeczny służby zdrowia poza terenem zakładu leczniczego jak np. w domu obłożnie chorego, w miejscu pracy itp. w granicach statutowych zadań danego zakładu.
Opieka zdrowotna otwarta obejmuje:
1. Świadczenia z zakresu zapobiegania (profilaktyki) jak np.: badania okresowe dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, -
badania wstępne i okresowe młodocianych i dorosłych, badania okresowe stanu kobiet ciężarnych i niemowląt, badania profilaktyczne w celu wykrywania w początkowych stadiach chorób o znaczeniu społecznym, a zwłaszcza nowotworów, krzywicy, choroby reumatycznej, chorób zawodowych itp., zwalczanie ostrych i przewlekłych chorób zakaźnych – kładąc szczególny nacisk na szczepienia - ochronne tak dzieci jak i dorosłych oraz oświatę sanitarno-higieniczną, wykonywanie czynności sanitarnych.
2. Świadczenia z zakresu rozpoznawania i leczenia, w szczególności: badanie chorego bezpośrednio w lokalu przychodni ośrodka (ambulatorium), jak również obłożnie chorego w domu, wykonywanie badań rozpoznawczych pomocniczych np. badanie krwi, moczu itp., rozpoznanie i leczenie, zapisywanie leków, środków opatrunkowych, przedmiotów ortopedycznych itp., wykonywanie zabiegów iniekcje, opatrunki, fizykoterapia, gimnastyka lecznicza itp.
3. Orzecznictwo lekarskie, a w szczególności orzekanie o czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, czasowej niezdolności do pracy i ograniczeniu zdolności ze względu na stan zdrowia, stanie zdrowia dla celów ustalenia inwalidztwa, stanie obrażeń ciała, stanie zdrowia kandydatów do szkół i pracy, stanie zdrowia dzieci i młodzieży w związku z pobieraniem nauki, niemożności odbycia kary aresztu wskutek choroby, potrzebie leczenia uzdrowiskowego, stanie zdrowia kandydatów na kierowców pojazdów mechanicznych i w wielu innych /spansprawach.
4. Pomoc stomatologiczna: leczenie i wypełnianie ubytków zębowych, usuwanie zębów nienadających się do leczenia, protezowanie ubytków uzębienia, Warunki pracy Ośrodka Zdrowia w Grabowcu zależą także w dużym stopniu od pracy pielęgniarki. I tutaj należy z całym uznaniem podkreślić pozytywny stosunek do pracy pielęgniarki Lucyny Raczyńskiej. Jej zmysł organizacyjnyfont-size: small;span style=, energia i sumienna, dokładna praca spowodowały, że placówka nasza jest jedną z lepiej pracujących w województwie lubelskim. Praca pielęgniarki w wiejskim Ośrodku Zdrowia jest pracą wszechstronną, różniącą się w zasadniczy sposób od pielęgniarki w poradniach miejskich. W wiejskim Ośrodku Zdrowia pielęgniarka pełni rolę rejestratorki prowadząc kartoteki ubezpieczonych i nieubezpieczonych, pełni funkcję kasjerki – przyjmując wpłaty za usługi, dysponując budżetem, przygotowuje chorego do badania lekarskiego, wykonuj/spane zabiegi ochronne ludności całego terenu, prowadząc przy tym kartotekę szczepień ochronnych dzieci, wypełniając imienne wezwania do szczepień, prowadzi kartotekę chorób zakaźnych.
Te wszystkie obowiązki nakładane na pielęgniarki pracujące w wiejskich ośrodkach wymagają od nich inteligencji, ogromnej pracy a przede wszystkim zmysłu organizacyjnego i dużo sił fizycznych.
W ostatnich latach 20-lecia zaznacza się wyraźnie zmiana w pracy Ośrodka Zdrowia na korzyść prac profilaktycznych, zmniejsza się natomiast ilość przyjętych chorych w ambulatorium i w domu chorego oraz zmniejsza się ilość wykonywanych zabiegów lekarsko-pielęgniarskich. Jest to niewątpliwie wpływ kilkuletniej pracy nastawionej wówczas raczej na leczenie a nie zapobieganie chorobom. Poza tym coraz bardziej intensywny rozwój społecznej służby zdrowia spowodował, że zagadnienia profilaktyki stały się głównych zagadnieniem placówek służby zdrowia.


4.2 Profilaktyka, czyli zapobieganie chorobom
W zakresie prac profilaktycznych przeprowadza się: Szczepienie ochronne tak dzieci jak i dorosłych w celu zwalczania chorób zakaźnych. Oświatę sanitarno-higieniczną wśród młodzieży i dorosłych. Badania okresowe dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Badania okresowe kobiet ciężarnych i niemowląt. Prace w społecznej komisji zdrowia przy PGRN w Grabowcu.
A. Szczepienia przeciwko ospie.
Od pierwszego roku po wojnie szczepienia przeciwko ospie były przeprowadzane regularnie na terenie działalności Ośrodka Zdrowia. Szczepienia te były znane ludności jeszcze w okresie międzywojennym i społeczeństwo było do nich przyzwyczajone. Szczepienie przeciwko ospie ma na celu wywołanie odporności czynnej przeciw tej chorobie przez sztuczne wprowadzenie do organizmu człowieka drogą skórną wirusa ospy, którego właściwości uległy zmianie po pasażu przez organizm zwierzęcy. Szczepieniu przeciwko ospie podlegają dzieci do 1 roku życia. Szczepi się drogą naskórną (skaryfikacyjną). Odporność po szczepieniu występuje już w 4 dniu, szczyt osiąga w 10 - 12 dniu i utrzymuje się na wysokim poziomie w ciągu 5-7 lat, a potem stopniowo spada. Z tego powodu szczepienia powtórne wykonuje się u nas w 6 -7 roku życia.
B. Szczepienia przeciwko durowi brzusznemu.
Szczepienia przeprowadza się szczepionką z zabitych zarazków zawierającą 1 milion pałeczek duru w 1 ml szczepionki. Obecnie stosuje się szczepionkę przeciwko durowi brzusznemu skojarzoną z anatoksyną 2 tężcową. Szczepienia przeciw durowi zaczęto przeprowadzać od roku 1952. W zasadzie obejmuje się szczepieniem wszystkich od lat 5 do lat 60. W latach 1953-1954 szczepienia te na naszym terenie były przymusowe. W roku 1955-1957 szczepienia obejmowały tylko młodzież szkolną i pracowników punktów usługowych. W dwóch latach następnych szczepień nie było a od roku 1960 do 1963 szczepiono młodzież i pracowników punktów usługowych.
C. Szczepienia przeciwko błonicy.
Szczepienia te składają się ze szczepień podstawowych i szczepień wtórnych. Szczepienia podstawowe, przeprowadzane w pierwszym roku życia, polegają na trzykrotnym wstrzykiwaniu podskórnym anatoksyny2 w odstępach 4-6 tygodni między pierwszym a drugim, oraz 5-7 miesięcy między drugim a trzecim wstrzyknięciem. U niemowląt do 1 roku życia wstrzykuje się po 0,5 ml anatoksyny za każdym razem, u dzieci w wieku od 1 roku do 7 lat przy pierwszym i drugim wstrzyknięciu podaje się po 0,5 ml, przy trzecim 0,3 ml anatoksyny.
Szczepienie powtórne odbywa się w dwu okresach; pierwsze powtórne – w 4 roku życia, drugie – w 7 roku życia. Przy każdym szczepieniu powtórnym wstrzykuje się 0,3 ml anatoksyny. Na terenie działalności Ośrodka Zdrowia w Grabowcu szczepienia p/błonicze rozpoczęto w roku 1952. Były to szczepienia dwukrotne. Od roku 1956 do 1960 szczepienia przeprowadzało się jako podstawowe trzykrotnie i jako powtórne w 4 i 7 roku życia. Od roku 1961 szczepienie przeciwko błonicy skojarzone zostało ze szczepieniem przeciwko tężcowi i kokluszowi (Di-te-per3). Szczepienia objęły dzieci od 3 miesięcy do 2 lat, za wyjątkiem dzieci, które przeszły koklusz. Te dzieci otrzymywały szczepionkę przeciwko błonicy i tężcowi. Szczepienia przeprowadza się trzykrotnie w odstępach miesięcznych, wstrzykując po 1 ml szczepionki podskórnie. Po upływie okresu od 11 do 2 lat szczepi się jako pierwsze powtórne, ale już szczepionką Di-Te4.
D. Szczepienia przeciwko paraliżowi dziecięcemu – chorobie Heinego-Medina. Szczepienia te przeprowadza się szczepionką przygotowaną według metody Salka. Szczepionka jest zawiesiną 3 typów wirusa, poliomyelitis, zabitego działaniem formaldehydu. Szczepienia przeprowadza się u dzieci w wieku od 3-ch miesięcy, dwukrotnie w odstępach miesięcznych, szczepiąc podskórnie po 1 ml. Po upływie 6-ciu miesięcy należy przeprowadzić szczepienia dwukrotnie doustnie w odstępach jednomiesięcznych. Szczepienia przeciwko chorobie Heinego-Medina na terenie działalności Ośrodka Zdrowia rozpoczęto przeprowadzać w roku 1958. W latach 1960-1961 zaszczepiono dodatkowo dwukrotnie wszystkie dzieci do lat 14.
E. Szczepienia przeciwko gruźlicy
Szczepienia te przeprowadza się szczepionką BCG (Bacille Calmette-Guérin). Szczepić można doustnie, śródskórnie i skórnie. Szczepienie obejmuje dzieci i młodzież do lat 20-tu. Pierwsze szczepienie następuje w 4-5 dniu po urodzeniu. Do roku 1957 niemowlęta szczepiono doustnie, obecnie szczepienie przeprowadza się tylko śródskórnie. Stosuje się szczepionkę pod postacią suchą – szczepionkę liofilizowaną, podając jednorazowo 0,1 ml, czyli 0,025 mg prątków BCG. Dzieci zaszczepione w pierwszych dniach życia po upływie roku otrzymują próbę tuberkulinową 12 (metodą Moro do 10 lat, powyżej próbę Mantoux) i w wypadku odczynu ujemnego szczepi się powtórnie. Celem utrzymania odporności aż do okresu najtrudniejszego dla dziecka, to jest do okresu pokwitania, powinno się szczepić powtórnie w 2, 4, 7, 12 i 18 roku życia. Do roku 1963 szczepienia były przeprowadzane przez Stały Punkt Szczepienny przy Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Hrubieszowie a u niemowląt w Izbach Porodowych lub oddziałach położniczych szpitali powiatowych. Obecnie BCG przeprowadza także pielęgniarka Ośrodka Zdrowia. W roku 1963 przeprowadzono 793 próby tuberkulinowe, zaszczepiono 134 dzieci. W roku 1964 przeprowadzono 1632 próby tuberkulinowe, zaszczepiono 627 dzieci.


4.3 Higiena szkolna
W roku 1953 opiekę higieniczno-lekarską nad uczącymi się dziećmi i młodzieżą objęło Ministerstwo Zdrowia i od tej pory organizacja tej opieki w szkołach i placówkach wychowania należy do terenowych placówek społecznej służby zdrowia. Higiena szkolna jest jednym z działów higieny społecznej. Jest nauką o rozwoju i ochronie zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej. W celu pełnienia nadzoru nad warunkami higieniczno-sanitarnymi szkół, przedszkoli i zakładów wychowania oraz zabezpieczenia zdrowia młodzieży szkolnej, społeczne plac&´wki służby zdrowia zostały zobowiązane do pełnienia opieki sanitarno-epidemiologicznej we wszystkich szkołach znajdujących się na terenie działalności Ośrodków Zdrowia i punktów felczerskich.
Do roku 1959 opieka higieniczno-sanitarna na wsi – na terenie Ośrodka Zdrowia w Grabowcu była niewystarczająca, ograniczała się do jednokrotnego w ciągu roku szkolnego przebadania dzieci szkolnych. W roku 1959 została podjęta uchwała Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie w sprawie usprawnienia opieki lekarsko-pielęgniarskiej nad młodzieżą szkolną. W myśl tej uchwały należy dwukrotnie w ciągu roku szkolnego przebadać wszystkie dzieci szkolne, systematycznie prowadzić prace profilaktyczne – jak przeglądy czystości, pogadanki z zakresu oświaty sanitarnej. Dodatkowym badaniom podlegają dzieci wstępujące do klasy pierwszej oraz kończące siódmą klasę szkoły podstawowej, otrzymujące specjalne świadectwa zdrowia. Z badań lekarskich korzystają także dzieci wyjeżdżające na obozy, kolonie letnie i zimowe oraz biorące udział w zawodach sportowych i szkoleniu wojskowym.
W roku 1963 wszystkie dzieci do lat 14 zostały objęte bezpłatną opieką lekarską w lecznictwie otwartym, co umożliwiało im korzystanie z pomocy lekarskiej już we wczesnych stadiach choroby.
Ośrodek Zdrowia w Grabowcu prowadzi opiekę sanitarno-higieniczną nad wszystkimi szkołami znajdującymi się na terenie jego działalności a mianowicie:
Przedszkole w Grabowcu.
Liceum Ogólnokształcące w Grabowcu.
Szkoła Podstawowa w Grabowcu. (7 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Bereściu (7 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Szystowicach (7 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Tuczępach (7 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Skomorochach Małych (7 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Ornatowicach (4 klasowa).
Szkoła Podstawowa w Czechówce.
Szkoła Podstawowa w Skomorochach Dużych.
Szkoła Podstawowa w Majdanie Tuczępskim.
Szkoła Podstawowa w Wolicy Uchańskiej.
Szkoła Podstawowa w Cieszynie.
Szkoła Podstawowa w Żurawlowie.
Wszystkie dzieci tych szkół są badane dwukrotnie w ciągu roku szkolnego, w razie potrzeby kierowane do odpowiednich przychodni specjalistycznych powiatowych lub wojewódzkich. Objęte są systematyczną akcją szczepień ochronnych oraz przeglądami higienicznymi. Częste konsultacje z rodzicami lub wychowawcami ułatwiają pracę personelu lekarsko-pielęgniarskiego.
Należy zaznaczyć, że mimo ciągłej poprawy w zakresie przydatności budynków szkolnych do potrzeb nauczania, jeszcze cztery szkoły niepełnoklasowe mieszczą się w bardzo ciężkich warunkach lokalowych, nie nadających się do celów szkolnych.
Do prac profilaktycznych prowadzonych przez fachowy personel placówek służby zdrowia w Grabowcu należy zaliczyć także systematyczne prowadzenie pogadanek i wykładów z zakresu oświaty sanitarno-higienicznej wśród pacjentów, kobiet rodzących, młodzieży szkolnej i całego społeczeństwa. Zorganizowana „Szkoła Zdrowia” - tzn. cykl wykładów, obejmujący szereg zagadnień z zakresu pielęgnacji niemowląt, higieny osobistej, otoczeniażywienia, chorób społecznych, zakaźnych, odzwierzęcych, walki z alkoholizmem – odegrała dużą rolę w okresie jesienno-zimowym. Cieszą się one dużą frekwencją społeczeństwa Grabowca, Góry Grabowiec i Siedliska. Poza wygłaszaniem pogadanek i wykładów Ośrodek Zdrowia prowadzi kolportaż pism i broszur o tematyce związanej z ochroną zdrowia, opracowuje gazetki ścienne i pogadanki przez radiowęzeł ilustrujące rozwój społecznej służby zdrowia. Poza tym personel placówek służby zdrowia bierze czynny udział w komisjach sanitarnych Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Grabowcu sprawdzając stan sanitarny punktów usługowych, placówek społecznych i państwowych, szkół oraz posesji prywatnych.
W związku z hasłem Wydziału Zdrowia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie „Zmieniamy oblicze wsi lubelskiej” zagadnienia wyglądu, higienizacji i estetyki osiedli nabrały szczególnego znaczenia. Komitet aktywacji osiedla pracą swoją i mobilizacją społeczeństwa poprawia i upiększa nasze zaniedbane dotychczas wsie i osady.Ciągła i systematyczna praca związana z podnoszeniem oświaty sanitarnej i większym uświadomieniem społeczeństwa odnośnie zasad ochrony zdrowia powoduje, że koniecznym staje się prowadzenie poradni dla dzieci zdrowych, kobiet ciężarnych lub świadomego macierzyństwa – w ramach poradni ogólnej. Coraz częściej zgłaszają się matki z dziećmi zdrowymi prosząc o wskazówki do pielęgnacji a nawet wychowania dziecka. Kobiety ciężarne z reguły są badane dwukrotnie w czasie ciąży a w razie potrzeby kierowane do poradni specjalistycznej w Hrubieszowie.
Opiekę nad kobietą ciężarną utrudnia brak laboratorium analitycznego w Ośrodku Zdrowia a wysyłanie do Laboratorium w Hrubieszowie jest dla kobiety ciężarnej zawsze uciążliwe (30 km odległości). Problem ten zostanie na naszym terenie rozwiązany z chwilą oddania nowego Ośrodka Zdrowia do użytku w 1964 roku. W poradni ogólnej Ośrodka Zdrowia prowadzi się także poradnictwo z zakresu seksuologii, współżycia małżeńskiego i planowania rodziny. Wydaje się zaświadczenia o stanie zdrowia kandydatów do związku małżeńskiego. Te różne formy pracy profilaktycznej, uświadamiającej wpływają zdecydowanie na podniesienie stanu zdrowotności
społeczeństwa, podniesienie kultury i oświaty sanitarnej, wyglądu osobistego, mieszkań, otoczenia i całych osiedli. Rezultat pracy personelu służby zdrowia z zakresu profilaktyki uwidacznia się wyraźnie w gwałtownym spadku śmiertelności niemowląt od 0 do 1 roku życia., Należy również wspomnieć o tym, że od roku 1960 wzrosła ilość pacjentów rolników, nieubezpieczonych, korzystających z leczenia uzdrowiskowego, balneologicznego. Pacjenci ci, zakwalifikowani do leczenia sanatoryjnego opłacali koszt leczenia minimalnie, otrzymując pomoc z Powiatowego Zarządu Kółek Rolniczych w Hrubieszowie.


4.4 Lecznictwo stomatologiczne
Równolegle z rozwojem usług społecznej służby zdrowia z zakresu medycyny ogólnej, zaznaczył się wyraźnie brak opieki stomatologicznej nad ludnością terenu. Uzębienie, szczególnie młodzieży, wymagało natychmiastowej pomocy lekarskiej. Z powodu braku stałego lekarza-dentysty Wydział Zdrowia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie zainstalował ambulans dentystyczny (ruchomy), obsługiwany przez dwóch lekarzy dentystów i dwie laborantki. Ze względu na potrzeby ludności pobyt ambulansu przedłużono z 2 miesięcy do 2 lat.
Od roku 1956 została zorganizowana przychodnia lekarsko-dentystyczna. Została zatrudniona lekarz-dentysta dr Stanisława Bartoszewicz. Nowo zorganizowana przychodnia mieściła się w prywatnym lokalu przy ulicy Wojsławskiej. Składała się z gabinetu lekarskiego i poczekalni. Dzięki staraniom Wydziału Zdrowia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie urządzenie gabinetu dentystycznego zostało w krótkim czasie dostarczone.
Na stanowisku laborantki dentystycznej została zatrudniona Izabela Kicińska. Pracę rozpoczęła 1 lutego 1956 roku. Jako pomoc fizyczna, na zasadach ryczałtu, została zatrudniona Maria Kraszkiewicz. Zespół ten pracował do roku 1958. W tym roku została zaangażowana lekarz-dentysta dr Halina Grodzka. Pozostały personel poradni dentystycznej nie zmienił się. Dr Grodzka pracowała do 1 lipca 1963 roku. Po jej wyjeździe do 1 października lekarza dentysty nie było. Mimo, że ilość udzielonych porad i wykonanych zabiegów lekarsko-dentystycznych systematycznie wzrasta należy podkreślić, że potrzeby ludności z zakresu leczenia stomatologicznego są ogromne i nie całkowicie zaspokajane ze względu na szczupłość personelu fachowego. Dlatego przy otwarciu nowego Ośrodka Zdrowia planuje się zatrudnienie dwu lekarzy-dentystów; jednego dla poradni dla dorosłych, drugiego dla poradni międzyszkolnej. Dzieci do lat 14-tu korzystają z bezpłatnej pomocy lekarsko-dentystycznej.


4.5 Apteka Nr 43 w Grabowcu
Uzupełnieniem społecznej służby zdrowia w Grabowcu była i jest apteka. W roku 1950 została upaństwowiona i przeszła pod zarząd aptek społecznych. Od roku 1954 kierownikiem apteki został magister farmacji Stanisław Kłos. W roku 1954 na etacie administracyjno-biurowym została zaangażowana Irena Hawryluk. Funkcję pomocy fizycznej wykonuje od 1954 roku Julia Nowaczewska.
Rozwój społecznej służby zdrowia i postęp nauk medycznych wymagał od resortu aptek większego asortymentu leków i lepszego zaopatrzenia aptek. Rozwój krajowego przemysłu farmaceutycznego i jakość produkcji leków stworzył dogodną sytuację w zakresie zaopatrywania apteki w leki tak pod względem ilościowym jak i jakościowym.
Duży asortyment leków i zwiększona ilość pacjentów w społecznej służbie zdrowia spowodowały, że obroty w aptece w Grabowcu wzrastały od 5 000 zł miesięcznie w roku 1954 do 50 000 zł w roku 1962.


Na następnej stronie cd.: > str. 2

- Lecznictwo zamknięte – izba porodowa,
- Budowa i oddanie do użytku nowego budynku ośrodka zdrowia
- Fotogaleria >> w opracowaniu

- Cała Kronika do pobrania - plik pdf >>           -paczka WinRAR-a (8,9 MB) >>  

Wybrał i opublikował Tadeusz Halicki. Wykorzystałem materiał z pliku pdf na stronie www.grabowiec.com.pl