Cmentarz grabowiecki - zdjęcie lotnicze (geoportal.gov.pl)

Powiększ zdjęcie >>                                        - Drugie zdjęcie >>

Galeria zdjęć - cmentarz grabowiecki >> 

Cmentarz grabowiecki - album >> 

GRABOWIEC

Cmentarz rzymskokatolicki, d. także prawosławny i grekokatolicki, czynny.

Położenie - 600 m na zachód od kościoła, przy drodze do Siedliska, poza zabudową;).

Historia - parafię łacińską w Grabowcu założył w 1394 r. książę Ziemowit IV. Pierwszy kościółek ufundował książę Ziemowit IV w tym samym roku. Był on murowany z kamienia. W roku 1500 kościół spalili Tatarzy. Kolejne trzy świątynie ulegały zniszczeniu także od pożarów. Obecnie istniejący kościół powstał w 1855 r. Jego fundatorami byli właściciele okolicznych majątków oraz włościanie.

Cerkiew w Grabowcu istniała przed 1394 r. Ostatnią świątynię rozebrano w roku 1954. Pierwotnie zmarłych grzebano przy świątyniach. Cmentarz grzebalny poza miastem, założony został dla katolików obydwu obrządków, między 1792 a 1798 rokiem. W latach 1875 -1926 korzystali z niego także prawosławni. Przez cały czas pozostawał w administrowaniu parafii rzymskokatolickiej. Układ- wydłużony prostokąt o powierzchni 3,8 ha, podzielony na kwatetry.

Główny element rozplanowania stanowi aleja biegnąca od bramy w kierunku południowo- zachodnim, przez cały cmentarz. W południowej części znajduje się kwatera wojskowa. Obok kwatery kopiec ziemny poświęcony powstańcom styczniowym. Groby lokowane różnorodnie.

Stan zachowania - na cmentarzu zachowało się około 100 kamiennych i żeliwnych nagrobków sprzed 1945 i'., w tym jeden, prawdopodobnie z k. XVIII w., dwa z 1 pol.XIX w., 68 z 2 pol XIX w., pozostałe z XX w. XVIII - wieczny nagrobek kamienny jest w postaci postumentu z nadstawą w kształcie walca, zwieńczonej hełmem z krzyżem. Na nagrobku płaskorzeźby czaszki, piszczeli i symboli maryjnych. Inskiypcja nagrobna nieczytelna.

Grób proboszcza grabowieckiej parafii ks. Dudzińskiego i jego matki. Ogrodzenie grobu wykonano z  balustrady pochodzacej  z grabowieckiego kościoła (usunięta przez proboszcza ks. Stefana Saweckiego)
Foto. Tadeusz Halicki

Nagrobki z 1 pol.XIX w.: kamienny obelisk zwieńczony żeliwnym krzyżem, całość w żeliwnym, ażurowym ogrodzeniu (Dudzińska Karolina zm.1841 r.); monumentalny obelisk na postumencie przykrytym płytą z wielostopniowym gzymsem uskokowym. Z boków postumentu wystają bloki kamienne w kształcie trumny (Dobrowolski Wacław zm. 1845r.). Pozostałe nagrobki w postaci: kamiennych krzyży na prostopadlo-ściennych postumentach; kamiennych krzyży imitujących pnie drzew na kopcach kamieni; żeliwnych, ażurowych krzyży; obelisków; złamanych kolumn; płyt poziomych; figurek aniołków na grobach dzieci. Pizy nagrobkach żeliwne i kamienne plotki. Szczególnie interesujące są kamienne rzeźby: kobiety klęczącej przy kolumnie (Józef Sadowski. 1 pol. XX w.) oraz Chrystusa dźwigającego krzyż (Nowaczewska Katarzyna zm.1914 r.). Obie pochodzą z bardzo dobrych warsztatów kamieniarskich, a pierwsza z nich może mieć rodowód u XIX - wiecznych mistrzów lwowskich.

Foto. Tadeusz Halicki

Pomnik (prawdopodobnie) autorstwa jednego z lwowskich rzeźbiarzy. 

Na uwagę zasługuje także nagrobek Pawła Kicińskiego zm.1894 r. (kamienny postument z urną zwieńczoną żeliwnym krzyżem, urna zdobiona motywami roślinnymi). Ciekawym pod względem plastycznym jest nagrobek Katarzyny Trybalskiej zm. 1912 r. (Stella w formie krzyża wpisanego w kolo, zdobiona motywami roślinnymi). Osobliwością centralnej części cmentarza są drewniane nagrobki z 1 pol. XX w. Mają one formy: obelisków i krzyży z ramionami zakończonymi kulami, na postumentach zdobionych ornamentami roślinnymi, o belkach pionowych rozszerzających się ku dołowi, imitujących nagrobki kamienne, itp. Wyróżnione mogiły - pod kopcem ziemnym pochowanych jest kilku powstańców styczniowych, których szczątki przeniesiono na cmentarz w 1907 r. (podczas budowy kapliczki na skrzyżowaniu ulic Skierbieszowskiej i 700-lecia, gdzie wcześniej byli pochowani); Tulian Świdziński właściciel dóbr Bereście zm. 1873 r.; grobowiec rodziny Czachórskich. właścicieli dóbr w Grabowczyku, z symbolicznym grobem Władysława Czachórskiego - malarza, zmarłego w Monachium (1850 - 1910; grób rodzinny Glasserów i Skomorowskich. właścicieli dóbr w Skomorochach; grób rodzinny Rudnickich, właścicieli dóbr w Omatowicach, Tuszynie i Tuczępach; w kwaterze wojskowej pochowanych jest 59 żołnierzy Oddziału Kawalerii Grupy "Kowel" płk. L Koca oraz ranni ze szpitala polowego w Grabowcu, zamordowani 24 i 25.IX. 1939 r., przez żołnierzy Armii Czerwonej. Spoczywają tu i między innymi ppor. rez. lekarz Marian Finto z Baranowicz, ppor. rez. piech. Jan i Mazur zastępca dowódcy improwizowanego szwadronu kawalerii grupy "Kowel", kpr. i pchor. Teodor Perczak. kpi. dr med. Henryk Wiślicki z 9 pp Leg. poległ 5. IX.; 

Okazały kamienny obelisk, wzniesiony nad XIX-wiecznym grobem rodziny Rudnickich, właścicieli dóbr w Ornatowicach. Mjr Kazimierz Wróblewski "Maryśka", dowódca oddziału leśnego AK, skoligacony przez żonę z Rudnickimi, wybrał ten grób na miejsce swojego wiecznego spoczynku. Foto. Tadeusz Halicki

Drzewostan - na cmentarzu, na pocz. lat 80 - tych rosło około 200 drzew (lipy, klony, jesiony, kasztanowce, robinie, brzozy, dęby, luje). W pol. lal 80 - tych wiele drzew wycięto w ramach źle pojętej pielęgnacji. Części: wschodnia i centralna mają charakter parkowy. Między starymi nagrobkami tu rosną drzewa w swobodnym nasadzeniu oraz wyznaczają granice kwater. Wiele drzew osiągnęło rozmiary pomników przyrody. Ogrodzenie - z pełnych i ażurowych elementów betonowych. Rej. zab.: A/327 z 1985 r.

 Galeria zdjęć - cmentarz grabowiecki >> 

Cmentarz grabowiecki - album "Historia w nagrobkach zaklęta" >> 

GRABOWIEC - Cmentarz żydowski, "stary", nieczynny.

 
Położenie - 200 m na południe od rzeki Wolicy, na przedłużeniu obecnej ulicy Wspólnej i północnym skłonie góiy tworzącej tzw. Działy Grabowieckie. Historia -cmentarz grzebalny zalpżony został w 1720 r. Powiększony w 1772 r. o trzy sążnie. Czynny do k. XIX w. W roku 1900 zamknięty z powodu zapełnienia pochówkami (założono wówczas cmentarz nowy). Zdewastowany przez Niemców podczs II wojny światowej. Układ - pierwotne granice cmentarza trudno ustalić. Teren uznawany obecnie za cmentarz, ma kształt wycinka kola o powierzchni około 1 ha. Nie zachowały się żadne ślady pozwalające odczytać układ przestrzenny cmentarza. Stan zachowania - nagrobki nie występują. Wykorzystane zostały przez hitlerowców do budowy chodników przy siedzibie gestapo w Grabowcu (okolice obecnej remizy przy ulicy 700 - lecia). Drzewostan - nie występuje. Teren cmentarza porasta trawa. Ogrodzenie - obecnie cmentarz nieogrodzony. Pierwotnie był otoczony walem ziemnym, przed II wojną światową drewnianym płotem.

POWRÓT >>

GRABOWIEC - Cmentarz żydowski "nowy", nieczynny.

Położenie - 50m na północ od drogi z Grabowca do Hrubieszowa, na wschodnim krańcu osady, poza zabudową w wąwozie.
Historia - cmentarz grzebalny założony został w 1891 r., po zapełnieniu cmentarza starego. Funkcjonował do 1942 r. W czasie II wojny zdewastowany przez Niemców.
Układ - pierwotne granice cmentarza trudne sa do określenia. Teren uznawany za cmentarz ma kształt wydłużonego czworoboku o powierzchni 1,3 ha, w tym około 0,4 ha wolne od pochówków. Nie zachowały się żadne ślady pozwalające odczytać układ przestrzenny cmentarza. Stan zachowania - macewy nie zachowały się. Wykorzystane zostały przez Niemców do wykładania chodników w Grabowcu. Wyróżnione mogiły - wiosną 1942 r. Niemcy rozstrzelali na cmentarzu 30 Żydów z Grabowca, których pochowano w miejscu egzekucji.
Drzewostan - nie występuje. Teren cmentarza porastają samosiewy drzew i krzewów (tarnina, drzewa owocowe), tworzące trudne do przebycia zarośla. Ogrodzenie - brak.

POWRÓT >>