Gości online: 2
Nawigacja
ANEKS - DOKUMENTY CZĘŚĆ III
- Drukuj
- 10 kwi 2012
- SIEDEM WIEKÓW GRABOWCA
- 3316 czytań
SPIS TREŚCI:
- Tytułowa, Wstęp
Rozdziały:
- I Najdawniejszy Grabowiec (1268-1447)
- II Dzieje miasta na przełomie wieków (1447 –1650)
- III Grabowiec u schyłku dawnej Rzeczypospolitej
- IV Miasto rządowe w zaborze austriackim (1772-1809)
- V Miasto prywatne w Księstwie Warszawskim (1809-1814)
- VI Zamiana miasta Grabowca na osadę (1815-1918)
- VII Międzywojenne dzieje Grabowca (1918-1939)
- VIII (W latach II wojny i okupacji (1939-1944)
- IX Grabowiec w Polsce Ludowej (1944-1989)
- X Zakończenie
- Aneks - Komentarz wydawcy
- Aneks - Dokumenty z lat 1447-1869 - cz.I
- Aneks - Dokumenty z lat 1447-1869 - cz.II
- Aneks - Dokumenty z lat 1447-1869 - cz.III
- Kadencje burmistrzów grabowieckich (1643-1829)
- Mieszkańcy polegli w latach 1944-1946
- Bibliografia
- Spis ilustracji
ANEKS - Dokumenty z lat 1447—1869
14
Grabowiec 19 IX 1765
Osiadłość miasta Grabowca z przedmieściami, tudzież powinności i daniny mieszczan i przedmieszczan
i prowentów całego Starostwa Grabowieckiego
Powinności tychże mieszczan i przedmieszczan
Mieszczanie i przedmieszczanie Grabowieccy iako i Żydzi z placów swoich, na których mają Domy, Domki c:2y Chałupy swoie w Mieście użąć mają na Obszarach Pański-eh Zamko wych każdego lata Zboża po kop ośm z każdego c ałego Placu a z pół Placu po kop cztery, z czwartej części pl-acu po kop dwie, lub za każdą nieodżętą kopę płacą po Groszy=^ piętnaście. Te zaś kopy przy zaczynającym się Żniwie pod winą odwiezienia na reperacją Zamku Drzewa Sztuk Dziesięciu na Dniach czte rech odżynać tenentur. Z Pola Ćwierci całej każdy Owsa Osyp-nego daje na Rok do Zamku Ćwierć jedną miarą 7ZB.mo]śką na to sporządzoną i miarkę do tego osobliwą z każdej Ćwierci dać każdy powinien. Czynszuku z każdej Ćwierci płacą- po Groszy półpięć. Na reperację Zamku każdej zimy powinien ciągły gos podarz wywozić Drzewa po Sztuk dwie. Groble i IDrogi około Miasta Szarwarkami naprawiać powinni ile potrzeba wyciągać będzie. Na stróżą do Zamku ile potrzeba wysyłać i onę odbywać tenentur. Rzemieślnicy po pół ósma Grosza i Przekupki na Rok dają. Mielnicy Szczelatyński i Siedlisk! po Dni trzy" w Tydzień obrabiają i ciż Mielnicy Wieprzowego zł. czterdzieści ośm płacą. Spust Stawu Szczełatyńskiego na lat trzy czyni zł 600. Za łąki w naiem idące Starościńskie w Roku teraźniejszym puszczane z i zł. junctim 757, z której Summy Łąka Pisarzowst^a we 25 zł. przedtym najmowana do Arendy przyłączona. Are ndy według kontraktu teraźniejszego Roku 1765 z dodatkami w tymże kontrakcie wyrażonemi zł 6000. Opisanie Zamku GraToowieckiego. Zamczysko stare na Górze nad Miastem w Wałach Starych opad łych, na którym Zamczysku Sklep, gdzie conservait Archivum Xiąg Ziemskich y Grodzkich murowany, lecz się ten Mur znacznie porozpadał, a nad Xięgami na Wierzchu Wieża . Obok tego Sklepu Rezydencja Drewniana o Dwóch Pokojach 57 Sali Trzeciej, gdzie JW Jm P. Starosta czasem ziechawszy r~ezyduje. Ex opposito tej Rezydencji kuchnia z Izdebką dla Lu«dzi. Za tym Zamczyskiem Staynia z Wozownią Chrościana. Ka^ncellarya w Mieście ex opposito kościoła, w której Izdebka z alldierzem a na Drugiej stronie takaż Izdebka dla Sądów, jednak tmocno przy-szczupła a dla agitowania się Sądów nie wygodna. Taż ksncellarya bez żadnego ogrodzenia. Woytostwo na Ulicy Wojsławic-kiej, na którym Rezydenccya z Dwoma Izdebkami z chrostu gliną lepione słomą poszyte, przy której Stodoła y Staynia z cłiróstu postawione. Do którego Woytostwa są ogrody tudzież osobliwe obszarki Pola y Łąki. Jakub Skomoroski Ekonom Sta rostwa Grabowieckiego.
AGAD, ASK, 2688. Lustracja z VI.
15
Grabowiec 2 czerwca 1771 r.
Sprzedaż gruntu z wypustu kahałowi grahowieckiemu na powiększenie okopiska (cmentarza żydowskiego) dnia 2 czerwca 1771 roku
Przy prezencji panów burmistrzów, sławetnego Eliasza Bojko i sławetnego Tomasza Seroczyńskiego, sławetnycłi takoż i panów ławników przysięgłych Bonieckiego Józefa, Wołosiewicza Jana, Chitreni Jana, Boratyńskiego Aleksandra łav/ników przysięg łych takoż i starych rajców Jana Łysakowskiego, Teodora Bo nieckiego, Jędrzeja Bonieckiego sławetnych i z pospólstwa Ba zylego Szurka, Jana..., Jana Poteruchy, Teodora..., Szymona Pa nas, Grzegorza Chalimony, Jana Chalickiego imieniem całego pospólstwa miasta Grabowca JK Mości stanąwszy osobiście pa nowie burmistrze z panami ławnikami i panami rajcami starymi i całym pospólstwem pozwolili całemu kahałowi miejskiemu grahowieckiemu pod jednym prawem mieszkającym miejskim grabowieckim pozwolili wypustu pod Górą około okopiska od pół rowu po sążniu jednym na trzy ściany, to czyni po sążni trzy, jeden od błota, jeden od krynicy białej, jeden od gościńca zamojskiego a czwarta ściana powinna się stawić według starego opisu, które to tylu sążni wypustu na trzy ściany przedają za sumę pewną pieniężną, to jest za złotych styrynaście.
WAPL, KmC 11, k. 33.
16
Zamość 15 maja 1775
Ukaranie Jędrzeja Poteruchy za usiłowanie podpalenia gospodarstwa Andrzeja Dudy
Na afektacją instygatora Miasta tutejszego JCK Mości Gra bowca Łukasza Gołembiowskiego Dekret w Sądacłi Wójtowskich Zamojskich między pomienionym Instygatorem a sławetnym Jędrzejem Poteruchą. Respektem niżej opisanych okoliczności o-trzymany Urząd teraźniejszy w Akta Swoje Miejskie słowo w słowo ingressować rozkazał, którego tenor następuje z łacińskie go na polski takowy: Działo się w Sądzie Wójtowskim i Ławni czym Zamojskim w poniedziałek dnia piętnastego miesiąca maja Roku Pańskiego 1775. Między sławetnym Maciejem Romanow skim Instygatorem Zamojskim, aktorem osobiście a Jędrzejem Poteruchą, Obywatelem Miasta Grabowca, inkarcerowanym, sta wionym osobiście.
Na terminie dzisiejszym zawitym do słuchania z inkwizycji sentencji zakończenia sprawiedliwie przychodzącej Sąd Wójto wski Ławniczy Zamojski położyć na Stole Sądowym wyprowa dzenie uczynku zwyż wyrażonego Andrzeja Poteruchy inkarce-rovv7anego jako też i inkwizycję poprzysięgłe z strony aktorowej przeciwko temuż Andrzejowi Poterusze ... wyprov/adzone, tudzież zeznanie także poprzysiężone uczciwego Andrzeja Dudy, mieszczanina Grabowieckiego delatora pryncypalnego w dawniejszych uż:,laniach się. Terminach Sądów Swoich położonej na kaźnie a to zaraz. A ponieważ położył zadość uczynił w tym punkcie Sentencji Sądu swojego rezuluzując zaś zaurzeczenie dekretu wyższego Sądu swego na dniach onegdajszych ferowa nego, tudzież Zarzuty, czyli propozycje stron ... z Roku wydane rozstrząsnowszy do czytania dobrowolnych wyznań jakoteż i in kwizycja niemniej zeznania sławetnego Andrzeja Dudki dela tora, które przeczytawszy i należycie zważywszy i rozstrząsnow szy. Ponieważ tak z pomienionych smutnych wyznań jakoteż inkwizycji najwięcej zgadzających się oczywiście pokazuje się, iż Andrzej Poteruchą więcej ... oddał sześciu, pijaństwem zwykł się bawić i substancję swoją utracił, przeto Icradzieży rzeczy po mniejszych u niektóyrch ludzi popełnił i na pijaństwo obrócił, za które poczynione kradzierstwa bydź ukaranego uznajemy jako to roku teraźniejszego ... sławetnego Andrzeja Dudy delatora ukradłszy i przepiwszy, l^tórego strusła ukradzionego dobrowol nie zeznać nie chciał a od sławetnego Andrzeja Dudy przed ju rysdykcją dworską był oskarżony tegoż Andrzeja Poteruchę w złość, czyli nienawiść wprowadził do sławetnego Andrzeja Dudy, który opiwszy się gorzałką dnia poniedziałkowego nazajutrz z Niedzieli Przewodniej podług obrządku ruskiego Roku Teraźniej szym zawinione węgle rozpalone w szmaty i słomę w dach gum na Andrzeja Dudy podłożył pobliższego do v/ykonania palenia nim miał palić Andrzeja Dudę i innych sąsiadów i tylko od lu dzi godnych złapany i odpędzony był, pomienione palenie że chciał uczynić przed onymi wyznał. I luboli ten Andrzej Pote-rucha zi takowy niegodziwy umysł do występku zapalenia blisko przychodzący uciemiężliwsze zasłużył kary, przeto Sąd do łaskawości swej ... przystępując do niżej wyrażonych skłaniając się na kaźnię, to jest, aby przez cały jeden rok i sześć niedziel od aktu teraźniejszego dekretu w kajdanach na Zamku Grabowieckim okowany osirdł tamże albo gdzie go jurysdykcja własna Miejsca tamtejszego dysponować będzie różnemu robotami a to naprzykład innych, ażeby do takowych podobnych wstrzymali się escesów. Każdego miesiąca plagami rózg pięćdziesiąt na środ ku rynku miasta Grabowca karany bydź powinien a zaś po skończonym w zwyż rzeczonym miejscu czasu roku jednego i sześć niedziel z więzienia dobrowolnie był wypuszczony, jeżeli by zapragnął podobny swój zamysł wykonać zamyślał pomieniony występek podpalenia albo kradzież popełnić chciał złapanego i zupełnie zkonwikowanego prawem na śmierć kondemnować przyrzeka, którego Andrzeja Poteruchę pomienionej karze osobliwej do egzekucji podaje do wykonania tymże sposobem na miejsca uczynkowym odsyła dekretem niniejszego, mocą z pro tokółu Dekretów Sądów Wójtowskiego i Ławniczego Zamoj skiego wydane jest.
WAPL, KmC 9, k. ISil, 160.
17
Grabowiec 8 XI 1792
Zbiorowe przyjęcie do prawa miejskiego
Działo się w Kancelarii Miejskiej Miasta Grabowca dnia 8 listopada 1792 roku, przy prezencji Zacnie sławetnycli Panów Micłiała Buczkowskiego, Kajetana Parafijowskiego, Burmistrzów, Wojciecha Wysockiego, Bazylego Bonieckiego, Szymona Kozłowskiego, Fedorego Czausza, Jakuba Sieczkowskiego, Jędrzeja Poteruchy, Antoniego Ostrockiego, Szymona Bojka, Stanisława Krzyszczuka, Jana Poteruchy ławników i mnie Krzysztofa Skibińskiego, pisarza przysięgłego miejskiego.
Na naniesione prośby Józefa Nowickiego, Jana Machnowskie-go, Józefa Mikulskiego, Kacpra Różeckiego, Antoniego Mączki do Urzędu Miejskiego a to względem zaprzysiężenia do Rady Pospólstwa współobywatelów grabowieckich, które to Sądowe Osoby zważywszy sprawiedliwe prośby tychże pozwalają zgodną radą na Miejskie Prawa zaprzysiądz, którzy w tę następującą notkę zaprzysięgli, to jest Józef Nowicki, Jan Machnowski, Józef Mikulski, Kacper Różecki i Antoni Mączka: My Józef, Jan, Józef, Kacper, Antoni przysięgamy Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu Iży chcąc bydź posłusznemi tego Miasta jako też w Całym Pospólstwie równemi Wiernie, Sprawiedliwie sprawować się będziemy Panom Burmistrzom i z Panami Rajcami y Rządcom tego Miasta Sprawiedliwości nie sprzeciwiamy się y owszem, jeżyliby się kto sprzeciwiał do ich Urzędu doniesiemy y opowiemy o żadnych tajemnych czynnościach tak między Pospólstwem jako też Panami Burmistrzami i Rajcami czynione były utajemy y w sobie ukryjemy ani też nikomu nie opowiemy. Do schadzek wszelkich za radą Panów Rajców chętnie opuściwszy wszystko pójdziemy. Najjaśniejszemu Monarsze Naszemu Franciszkowi Wierność we wszystkiem ani sprzeciwiania się Najwyższym Rządom Krajowym przyrzekamy. Tajemne interesa od Najwyższych Rządów wypadłe a nam obznajmione nikomu nie opowiemy zgoła na tym iż we wszystkim, tak w czynnościach Monarchicznych jaki też w Całym Pospólstwie zupełnie szczerze i wiernie, sprawiedliwie sprawować się będziemy i jako nasza w tym powinność y Panów Rządców z Rajcami vota czynione będą. Tak Boże dopomóż i nłewmua Męka Chrystusa Pana i wszyscy Święci. Po której uczynionej i w głos mówionej Przysiędze podług Praw niniejszą przysięgę Urząd Miejski w Xięgi wpisać dla wiecznej Pamięci rozkazał.
WAPL, KmG 14, k. 240.
18
Grabowiec 31 X 1814
Powiadomienie Feliksa Radziejowskiego o dwukrotnym pożarze Grabowca 1814 roku
Do Jaśnie Wielmożnego Ministra Spraw Wewnętrznych Xięstwa Warszawskiego. Z dnia 19 na 20 września r.b. okropny pożar zniszczył w Miasteczku Mym Dziedzicznym w Powiecie Hrubieszowskim, Departamencie Lubelskim 99 domów, w których mieszczących się familii katolickich i Żydowskich 167 zostało bez żadnego sposobu do życia — lecz niedosyć na tym, Pożar na dniu 14 t.m., o godzinie 8-mej wieczór, resztę żydowskich domów, Kościół, zabudowania Proboszcza Polskiego, budynek mieszkalny Proboszcza Ruskiego, wszystkie zabudowanina, dom wikarego, szpital i do 30 gospodarzy rolniczych z całym zabudowaniem i zbożami w popioły zamienił, który to pożar dla burzy niezwyczajnej zatamować niepodobna było. Niżej podpisany poświęca wszystko na wsparcie tych biednych.
AGAD, KRSW, 3433, AmC, Z lat Un—lS20.
19
Grabowiec 18 XII 1819
Feliks Radziejowski odstępuje miastu opłaty targowego i jarmarcznego
Działo się w Grabowcu dnia 18 grudnia 1819 roku.
Dziedzic miasta Grabowca Pułkownik Wojsk Polskich, Kawaler Krzyża Wojskowego, Feliks Radziejowski w obecności burmistrza Stefana Magnowskiego i ławników Eliasza Kozłówskiego i Piotra Ciszewskiego odstąpił miastu opłaty targowego i jarmarcznego.
Deklaracja, mocą której niżej podpisany Dziedzic Miasta Grabowca stosownie do wezwania Dozorcy Miast Woj. Lubelskiego tu na grunt przybyłego, z mocy danych sobie zleceń Rzą dowych, w celu wynalezienia dochodów i zaprowadzenia po rządku w mieście moim dziedzicznym, deklaruję i na zawsze odstępuję własną moją intratę na podniesienie funduszów miej skich i wzrost Miasta dotąd pobieraną, jak np. dochód od kra marzy i innych wszelkich rzemieślników i zyski z Miasta ciągną cych, tudzież piekarzy, moncarzy, fabrykantów oleju a to pod ług listy tu załączonej, który podług lustracji w r. 1765 zdzia łanej winni się ciągle opłacać, każdy rocznie po groszy polskich osiem, 8. Niemniej targowe i jarmarczne, które dotąd moim własnym było dochodem, rachując od każdej fury lub bryki z ciężarem po groszy piętnaście (15), czyli to w czasie jarmarków, których 12 jest w roku, czyli w czasie targów, które prawie co dzień są najluźniejszymi i z tych pobierane targowe i jarmar czne również deklaruję dobrowolnie na wzrost funduszów miej skich na zawsze odstąpić, z warunkiem ażeby Rolnicy z okolicy Miasta przybywający z produktami, bydłem i innemi wszelkie-mi produktami i materiałami do budowy i opału żadnych na zawsze nie czynili w Mieście opłat, gdyż z tej przyczyny jak dotąd sam Dziedzic praktykował pomimo miernej wolności po boru od tych artykułów za większą populacją ludności handel i przemysł w mieście wzrasta a tym samym i mieszczanie tego miasta po różnych klęskach wojennych, pożarach ognia podług życzeń rządowych wzrost otrzymać potrafią. Wreszcie sam Dzie dzic jest za tym, ażeby co tylko posłużyć może do szczęścia i wzrostu, co tylko możność dozwoli przykładać się będzie z do datkiem zastrzega sobie Dziedzic, żeby targowe i jarmarczne dla obronienia od ucisku mieszczan ...? lecz pod dozorem i okiem policji w samym Rynku, tam gdzie na targ lub jarmark się gromadzą pobierane było.
Niniejszą Deklarację jako wiary publicznej godną w obec ności Dozorcy Miasta na grunt przybyłego własnoręcznym stwierdzam podpisem.
AC AD, KRSW, :i-l-J4, AmG, 2 lat 1S^0—]S28, kopia.
20
Grabowiec 22 września 1863
Burmistrz melduje władzom o pobycie powstańców w mieście
Do Wgo Naczelnika Powiatu Hrubieszowskiego Burmistrza Miasta Grabowca raport.
W dniu dzisiejszym jako Niedzielnym a tem samem Wolniejszym od obowiązków służbov/ych o godzinie 4 po południu wyjechałem do wsi Tuczępy, w celu zakupienia cegły na postawienie 2-ch pieców w Szkole Grecko-Unickiej, jak o tem pod dniem 11/23 Września r.b. Nr 833 zdałem Raport W. Naczelnikowi Powiatu i z Tuczemp o godzinie 8-mej wróciłem do Grabowca, gdzie służba policyjna oznajmiła mi, iż przed kwadransem byli w tym mieście powstańcy konni w liczbie 24-ch, uzbrojonych w karabinki, pistolety i pałasze, wszyscy w mundurach granatowych z amarantowymi wyłogami, przybyli do miasta od strony Skierbieszowa, stanęli na Rynku i wypoczywali z godzinę, następnie udali się na probostwo do miejscowego kanonika a nie wchodząc żaden do proboszcza, zeszli tylko do kościoła na modlitwę, po czym w chwili na komendę, siedli na koń, wyjechali na rynek, gdzie pełno zgromadziło się ludzi a nie zabawiwszy kilku minut, wyjechali razem z miasta w przeciwną stronę ku przedmieściu Górze, a więc po ścisłym badaniu nie wyśledziwszy żadnych innych okoliczności towarzyszących ich przybyciu, pospieszam przesłać niniejszym raport Wielmożnemu Naczelnikowi M. Grabowiec, d. 22 Września/4 października 1863 Nr 841 Sebowicz Burmistrz.
WAPL, RGL, Adm-1642, k. ."46.
21
Warszawa 19 XII 1869
Zamiana miasta Grabowca i innych miasteczek w powiecie hrubieszowskim na osady
Komitet Urządzający w Królestwie Polskim na zasadzie Naj wyższego ukazu z dnia 1 czerwca 1869 roku o przemianowaniu osiadłości nie mających charakteru miejskiego w Guberniach stanowi: Uchanie, Grabowiec, Horodło i Krylów w powiecie hrubieszowskim zamienić na osady, z zastosowaniem następujących środków co do urządzenia w nich zarządu gminnego, w ścisłym zastosowaniu się do Najwyższego ukazu z dnia 19 lutego 1864 roku.
Dziennik Praw, 235, t. 69, s. J6.3.
22
Grabowiec 24 II 1950
Protokół zebrania organizacyjnego Komitetu Budowy Szkoły w Grabowcu,
odbytego w dniu 24 II 1950 r.
Obecni na zebraniu;
1) Kontek Jan — przew. Gm. Rady Narodowej
2) Stec Teodor — wójt gminy
3) Korkosz Piotr — prezes Gm. Zw. Sam. Chł.
4) Czechowski Stanisław — przew. Kom. Rodź. Szkoły
5) Rybicki Stanisław — Kier. Szkoły
Zebrani w powyższym składzie powołali Komitet Budowy Szkoły w Grabowcu jak następuje:
1) Stec Teodor — wójt gminy, przewodniczący Komitetu
2) Kontek Jan — przew. gm. RN — skarbnik
3) Rybicki Stanisław — Kier. Szkoły — sekretarz
4) Czechowski Stanisław — przew. Kom. Rodź., członek
5) Korkosz Piotr — prezes gm. Żarz. ZS. Chł. — członek
6) Chudoba Paweł — sekretarz gm. Kom. PZPR — członek
7) Kabaczyński Zygmunt — Gm. Kom. SP — członek
8) Romska Leokadia —■ czł. Kom. Rodź. — członek
9) Mączka Zygmunt — sołtys grom. Grabowiec — członek
Na tym protokół zakończono i podpisano.